بررسی علمی ولادت باب الحوائج موسی بن جعفر علیهما السلام » پایگاه اطلاع رسانی دکتر مسعود بازودار


بررسی علمی ولادت باب الحوائج موسی بن جعفر علیهما السلام

تاریخ ولادت امام موسی کاظم علیه السلام


ایام ولادت باب الحوائج موسی بن جعفر علیهما السلام را تبریک وتهنیت عرض مینمایم.به ویژه محضر مبارک سلطان سریر ارتضاء مولی اباالحسن الرضا علیه آلاف التحیه و الثنا.
متاسفانه بعضی اقوال علما تقریبابدون انتصاب به معصوم ولادت رادر۷صفرعنوان کرده بودندکه اشتباه بود.در ساليان اخير روز هفتم صفر كه فرا مي‎رسد دوگانگي عجيبي در كشورمان حاكم می شد؛ در حالي كه صدا و سيما و محافل عمومي به تبعيت از تقويم رسمي كشور اين روز را به ميلاد امام موسي كاظم (عليه‎السلام) اختصاص مي‏دادند، بيوت مراجع تقليد و علما و به طور دقيق‏تر شهر مقدس قم سياهپوش و عزادار بود. وناصرالدین شاه نیز به خاطر تولد خودش در6یا7صفراین مطلب را درتقویم واردکرده بود.در باب ولادت امام كاظم (عليه‎السلام) دو دسته قول داريم. دسته اول :اقوال برخي علما ( و نه روايات) است كه تاريخ ولادت حضرت را هفتم ماه صفر تعيين كرده‎اند؛ همانند كتاب «تثبيت‎الامامه» اثر قاسم بن ابراهيم الرسي. از آنجا كه اين كتاب، روايي است بايد گفت غير از اين روايت دليل ديگري بر ولادت حضرت در هفتم ماه صفر نداريم و در واقع خبر واحد است.همچنين علمايي مانند فتال نيشابوري در روضه الواعظين، شيخ طبرسي در إعلام الوري و ابن‎شهرآشوب در المناقب از اين قول تبعيت كرده‎اند اما در قرن هشتم هجري در عبارت دقيق شهيد اول در كتاب «دروس» و با بيان لفظ «قيل» اين قول از درجه اهميت ساقط و تضعيف شده است.
دسته دوم:روايات يا اقوال علمايي هستند كه مبناي ولادت را بر ماه ذي‏حجه گذاشته، اما روز آن را تعيين نكرده‎‏اند؛ علمايي همانند شيخ كليني، شيخ مفيد، شيخ طوسي، خطيب بغدادي، سبط ابن جوزي و شهيد اول در اين دسته‎اند.
بايد گفت كه روايات مشهور، ذي‏حجه را ماه ولادت امام هفتم مي‏دانند. از جمله كتاب محاسن بَرقي (ج ۲ص ۳۱۴) كه در روايت مفصلي از ابوبصير نقل مي‎كند: ما «حج» را خدمت امام صادق انجام داديم، در همان سالي كه پسرش موسي متولد شد و چون در ابواء (منزلي ميان مكه و مدينه) منزل كرديم، براي ما سفره چاشت انداخت … در اين ميان كه ما چاشت مي‎خورديم فرستاده حميده (همسر امام صادق) آمد و به ايشان گفت: حميده عرض مي‎كند: … من دردي مثل حال زائيدن در خود احساس مي‏كنم… .
امام برخاست و با او رفت و پس از بازگشت فرمود: خدا به من پسري داد كه بهترين كسي است كه خدا در خلق خود آفريده و… (روايت به اختصار نقل شد)
در همين كتاب ( ج۲ص ۴۱۸) روايتي از منهال قصاب نقل شده است كه مي‎گويد: از مكه به قصد مدينه بيرون آمدم. در مسير خود، وقتي به ابواء رسيدم كه در آنجا، موسي بن جعفر (عليهماالسلام) به دنيا آمده بود. من در رفتن به مدينه از امام صادق پيشي گرفتم و ايشان يك روز پس از من وارد شهر شد و مردم را (به ميمنت تولد فرزند و به عنوان وليمه آن) سه روز اطعام نمود.
در كتاب دلائل الامامه نوشته طبري ص ۳۰۳ هم روايتي از امام عسكري نقل شده است كه فرمودند: قال الامام الحسن العسکری علیه السلام: ولد بالأبوا بین مکه و المدینه  فی شهر ذی الحجه سنه مائه و سبعه و عشرین من الهجرهدلائل الامامه ص 303.امام عسکری علیه السلام فرمودند: امام کاظم علیه السلام در ابواء بین مکه  و مدینه در ماه ذی الحجه سال 127 هجری به دنیا آمدند.
همان طور كه ملاحظه مي‎كنيد در دو روايت نخست تصريح شده است كه ولادت امام كاظم (عليه‎السلام) اولا: در بازگشت از سفر حج تمتع بوده است؛ ثانيا: در همان سالي بود كه حج به جا آورديم (نه در ماه صفر سال بعد) احتمالاسال۱۲۸ه.ق؛ ثالثا: از روايت منهال به دست مي‎آيد كه در ابواء و در ماه ذي‏حجه بوده است. همين روايت موجب مي‏شود كه اگر قبول كنيم ميان علما شهرتي بر وقوع ولادت حضرت در هفتم ماه صفر باشد با وجود اين روايات از قدرت ساقط و ضعيف مي‏گردد.البته مشکل اصلی تعیین دقیق روز ولادت است .برای این کار ابتدا با یک معیار شروع می کنیم: در وسائل الشيعه باب «استحباب سرعه العود إلي الاهل، وكراهه سبق الحاج وجعل المنزلين منزلا» دو روايت از امامين صادقين (عليهماالسلام) داريم كه استحباب به زودتر بازگشتن به مدينه تصريح مي‏كنند. با توجه به اينكه بر اساس روايات، در آن روزگار مسافران هر روز تقريبا 24 ميل طي مي‏كرده‏ اند و نيز از مكه تا ابواء حدودا 99 ميل مسافت است، پس امام صادق (عليه‎السلام) اين مسير را حداكثر در دو روز طي كرده‏ اند.با توجه به روايت منهال كه پيش از اين ذكر شد قاعدتا امام صادق (عليه‎السلام) پس از اعمال حج يعني دوازدهم ذي‎حجه سريعا به سوي مدينه بازگشته‎اند و فاصله هر دو منزل را در يك منزل طي ‏كرده‎اند.به اين ترتيب به دست مي‎آيد كه امام كاظم (عليه‎السلام) در فاصله دو روز پس از اعمال حج تمتع يعني چهاردهم ذي‏حجه به دنيا آمده‎اند. اما معیار دوم:برابر قاعده الضرورات تبیح المحظورات که حتی درخصوص وجوب و حرام جاری است می توان احتمال داد با توجه به بارداری حضرت حمیده سلام الله علیها ودشواری سریع طی طریق در سال 127ه.ق آن هم با مرکب های مسافرت آن زمان امام صادق علیه السلام با آرامش وآهستگی بیشتری ازمکه خارج شده و به سمت مدینه حرکت کرده باشند که اصولا تعجیل ذکر شده درکتاب وسائل الشیعه یک امر مستحب است! در آن صورت اگر هرروز24 مایل را به طور عادی می پیمودند تا 99مایلی که منزل ابوا است ووضع حمل دراین منزل واقع شده است احتمالا 4تا5روز طول می کشد که اگر امام بخاطر شرایط بارداری همسرشان آهسته تر آمده باشند می توان به عدد6تا8روز رسید.حال اگر خروج امام ازمکه را روز 12 یا13 یعنی با یک روز استراحت حساب کنیم رسیدن به ابوا وصرف چاشت که درهمان زمان فرزند امام صادق علیه السلام به دنیا آمده اند یکی از روزهای 18یا19یا20 خواهد بود. البته برابر معیار اول وعلم وآگاهی رسول الله نسبت به استحباب سریع خروج از مکه درسال10ه.ق وزمانی که حضرت بعدازحجه الوداع به سمت مدینه حرکت کرده اند روز18ذی الحجه به منطقه جحفه (بخش غدیرخم)رسیده اند وابوا درشمال غدیر است 33میل(53کیلومتر)فاصله داردو به مدینه نزدیک تر است.پس اگر این نوع حرکت رسول الله را ملاک قرار دهیم وشرایط همسر امام صادق شاید 20 ذی الحجه درست ترین روز باشد .می توانید به نقشه دقت فرمایید. به هرحال تعیین روز دقیق دشواراست واحتمال ولادت برابر جمع هر دو معیار ذکر شده از۱۴تا۲۰خواهد بود.شایدتعیین یک روز بزرگداشت دراین ایام بهترباشد.ولی الان۲۰ذی الحجه درتقویم کشور مقدس ایران ثبت است.

دکترمسعودبازودار

درباره‌ی دکتر مسعود بازودار

همچنین ببینید

بررسی حرمت روزه خواری

با وجود اینکه غذاخوردن درمقابل فرد گرسنه مذموم است ودر روایات نهی شده است اما …

25 نظر

  1. سیده سمیه خامسی طهرانی

    سلام علیکم
    مطلب ولادت امام موسی کاظم را خواندم و بررسی تاریخی آن بسیار زیبا بود
    ما وقتی درباره مصائب اهل بیت مطالعه می کنیم یا می شنویم بسیار بسیار ناراحت و اندوهگین میشویم
    با اینکه از اوضاع و احوال سیاسی دوران آنها یا آگاهی نداریم یا گفته نمیشود
    مثلا در مورد دستور لعن حضرت علی ع روی منابر که تا سالها اجرا میشد
    یا خیلی از وقایع تاریخی دیگر وبه ما اصلا از تاریخ یا گفته نمیشود یا سر رشته ندارند
    مثلا در مورد زمین فدک حضرت زهرا که مورد بحث امام موسی کاظم واقع شد
    و وسعت تاریخی آن منطقه را وقتی متوجه میشویم متوجه ظلم بسیار بزرگ به شیعه و اهل البیت میشویم گویا قسمتی از آفریقا و عربستان و آسیا را شامل میشده
    در زمان ۱۴ سال زندانی بودن امام کاظم ع هم روایات و گفته های تاریخی بسیار زیادی و جود دارد که جای تامل است

  2. علیرضا ریحانی مشهدی

    با سلام و تسلیت ایام خدمت جناب دکتر بازودار
    از دیدگاه بنده حقیر از آن جا که شهید اول و شیخ محمد حسن نجفی معتقد هستند، ولادت حضرت در هفتم صفر بعید است.
    آنچه واضح است امام موسی کاظم(ع) در منطقه ابواء متولد شدند، اما هیچ تاریخی برای آن ذکر نشده و در برخی از گزارش ها هفتم صفر معین شده که با شواهد تطابق ندارد.
    براساس مستندات و تخمین ها می توان بیان کرد، امام موسی کاظم(ع) در 20 ذی الحجه متولد شده اند، بنابراین شایسته است این روز برای تبیین فضائل و مناقب در نظر گرفته شود.

    • با سلام خدمت استاد گرامی… مقاله را مطالعه کردم… مطالب کاملا دقیق و با جزییات، در این مقاله ذکر شده است. مطلبی که در رابطه با ناصرالدین شاه نوشته شده بود باعث تاسف و سرافکندگی است.

  3. با سلام و عرض و ادب احترام خدمت شما جناب آقای دکتر بازودار
    همانطور که در تبیین دیدگاهتان فرمودید وجود عالم تاب امام کاظم ع منشأ فزونی نعمات الهی از حیث اعاده ولایت معصوم ع بر جامعه اسلامی گردید

  4. شهرام همایونی

    با سلام و صلوات برمحمد و آل محمد ص و با درود به روان پاک بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران
    مطلب بسیار زیبا بود
    آموزنده
    چیزی که خیلی آزارم داد لعنت کردن حضرت علی ع بود واقعا باید تاسف خورد برای مردم کوته فکر آن زمان
    ظلم به شیعه مشهود است
    البته ظلم به شیعه در زمان فعلی نیز صورت میگیرد
    هنوز بلایی که داعش سر زنان و کودکان ایزدی به بار آورد فراموشمان نشده است

  5. بسیار آموزنده است ممنون از مطالب مفیدتون

  6. از آنجایی که تاریخ ولادت می تواند کمکی به پژوهشگران فقهی کند تا بتوانند زمان صدور روایت هارا بررسی کنند نتیجتاً درمورد گزارش های متفاوتی که درباره تاریخ ولادت حضرت ارائه شده این نتیجه بدست می آید که چون منابعی که بر هفتم ماه صفر تأکیید کرده اند فزونی و تقدم دارند. دو گزارش مربوط به غیر ماه صفر هم بی پشتیبان اند و دو روایت ابوبصیر و منهال که درباره مکان تولد آن حضرت گفته شده دلالتی بر ماه و روز تولد حضرت ندارند.پس گزارش تولد امام در هفتم ماه صفر ترجیح می یابد.

  7. با سلام خدمت دکتر جناب دکتر بازودار
    باتشکر از مطالب آموزنده و بسیار کامل و دقیق
    نظر بنده باتوجه به مطالب گفته شده به نظر بنده 20ذی الحجه درست می باشد که مورد اهمیت افزون است و وجود “روایاتی ” بر ولادت حضرت کاظم(ع) در ماه ذیحجه بیان شده است
    متشکرم از زحمات شما

    • مطالب آموزنده بود تشکر از استاد محترم جناب بازودار امام موسی کاظم در منطقه ابوا متولد شدند اما تاریخی برای آن وجود ندارد به نظر من 20 ذی الحجه میتونه درست باشه
      معصومیت امامان درنظر ماشیعیان نمایان است امام موسی کاظم ( ع ) به خاطر صبر زیاد و به این دلیل که خشمش را فرومی‌خورده است، به کاظم ملقب شد. همچنین به این دلیل که نسبت به کسانی که به او بد کرده بودند مهربان و بخشنده بوده است به این نام نامیده شد ایشان نمونه انسان بخشنده ومهربان بودند.

  8. سجاد رضایی یزدی

    با سلام خدمت دکتر بازودار و ممنون بخاطر این مطالب و اطلاعات عالی که به اشتراک میذارید

  9. علی رضا اخوان گلابی

    باسلام وخسته نباشین خدمت جناب دکتر عزیز.واقعأ مطالب بسیار دقیق و کاربردی و بسیار آموزنده بود.و واقعأ تأثیر گذار بود چون باز هم به مظلومیت شیعه میشه پی برد.وناریخ ۲۰ ذی الحجه میتونه صحیح باشه برای آن امام معصوم و مظلوم که ۱۴ سال از عمر خود را در زندان به سر بردن.ممنون از شما که به خوبی در این مقاله به امامی که واقعأ مظلوم و بی دفاع بودن پرداختین.واقعأ لذت بردم جناب دکتر عزیز

  10. محمد میرحسینی زمانی

    باسلام و عرض ادب خدمت دکتر بازودار ممنون بخاطر مطالب آموزنده ای که به اشتراک میذارید.

  11. محمد میرحسینی زمانی

    باسلام و خسته نباشید خدمت استاد بزرگوار بسیار مطلب آموزنده و کاربردی بود .

  12. محمد میرحسینی زمانی

    باسلام و خسته نباشید خدمت استاد بزرگوار
    طبق روایات مختلف به نظر بنده تاریخ ۲۰ ذی الحجه تاریخ درستی میباشد.
    اختلاف در تاریخ ولادت امام جعفر(ع) برخی میگویند ۷ صفر و برخی در ماه ذی الحجه، درجلد دوم کتاب حجت الاسلام یوسفی غروی چنین نقل شده که ابی نصیر نقل میکند که سال ۱۲۸ ه.ق همراه امام صادق(ع)به حج مشرف شدم وقتی از حج برگشتیم و به شهر ابوا رسیدیم مادر امام کاظم(ع) درد زایمانشان گرفت و آن حضرت آنجا بدنیا امد.
    بنابراین اگر درراه بازگشت از مراسم حج حضرت بدنیا امده باشد بسیار بعید است که درماه صفر بدنیا امده باشد پس تاریخ ۷ صفر اصلا صحت ندارد .
    و دراخر درمورد ناصر الدین شاه موردی را بیان کردید باید با ذکر منبع حرف اثبات شود و این یک احتمال است.

  13. محمد کمیلی

    با توجه به اینکه روایاتی که نقل شده گاه متناقض و مخالف هم می باشد تعیین دقیق روز تولد امام موسی بن جعفر علیه السلام امکان پذیر نمی باشد اما با عنایت به اقوال قوی و محاسباتی که صورت گرفته به نظر می توان محدوده ای برای تاریخ میلاد آن حضرت مشخص نمود که ۱۴ تا ۲۰ ذی حجه محدوده ای مناسب می باشد.

  14. با سلام خدمت استاد عزیز ممنونم بابت مطلب خوب و کاملی که به اشتراک گزاشتید. به نظر من در این مقاله کاملا و با جزیایت همه شرایط در نظر گرفته شده و با توجه مشخص نبودن دقیق روز ولادت امام من هم با تعیین شدن یک روز بین 14 تا 20 ذی الحجه به عنوان روز بزرگداشت موافقم.

  15. سید علیرضا موسوی

    با سلام خدمت دکتر بازودار و ممنون بخاطر این مطالب و اطلاعات عالی که به اشتراک میذارید

  16. سجاد عباسی مهدی آباد

    سلام و عرض ادب …مقاله مطالعه شد و بسار ارزنده بود. ممنون از زحمات شما .
    با توجه به این مقاله که کاملا جزییات را شرح دادین به نظر بنده با توجه به مشخص نبودن دقیق روز ولادت من فکر میکنم که یکی از روزها 14 تا 20 ذی الحجه ولادت امام بزرگوار میباشد.
    بازهم از مطالب با ارزشتون تشکر میکنم.

  17. کیمیا اولادی

    با سلام و ادب عرض ادب ، بعد از خواندن این مطلب به این فکر فرو رفتم که چقدر نسل ما با دیدن و شنیدن همسن تناقض ها در برخی از موارد مثل سالروز تولد و شهادت ، باعث سردرگمی می‌شود ، گاها وجود این امور برای یک جوان که تازه در مسیر رشد در اسلام و احکام آن قرار گرفته چقدر می‌تواند گمراه کننده باشد و سبب شود در برخی از روایات ( خدای نا کرده ) شک ببرند. اما با باز کردن و پرداختن به این مساعل با زبانی مستدل و شیوا ، که برای همه عموم ، چه کسانی که فقه میدانند چه نمی دانند ، چه مبتدی و چه حرفه ایی ، قابل فهم و درک است ، چقدر می‌تواند شبهات را از بین برده و جواب محکمی به سوالات ذهن پرسشگر یک جوان مسلمان باشد .

  18. کیمیا اولادی

    در ادامه همچنین می‌توانم بگویم :
    در برخی موارد با دیدن شبکه های خارجی و غیر اسلامی که به شدت پافشارانه به دنبال راهی برای گمراهی و ایجاد شکاف در ذهن جوانان و نوجوانان این مملکت اسلامی هستند ، می‌توان سواستفاده از این مساعل رو به طور گسترده دید ، که در بسیاری تزریق موارد با تکیه بر جهل جوانان در احکام فقهی و مستندات آن که تنها توسط یک فرد دانا و صاحب علم قابل فهم و بازگو کردن است ، به دنبال عمیق کردن شکاف سوالات و شبهات جوانان هستند ، در واقع نوشتار این نوع مقالات مشت محکمی بر همه ادعاهای بی سند ،جاهلانه و از پیش برنامه ریزی شده دشمنان اسلام است .

  19. کیمیا اولادی

    در خاتمه ارائه نظر خودم در مورد این مطلب شایان ذکر هست که بنده هم با تعیین یک روز از روز های بین ۱۴ تا ۲۰ ذی الحجه موافق هستم چرا که هم در برگیرنده نقطه نظر ها خواهد بود و هم باعث تعیین و تکلیف، مسلما در کنار نظرات و اتفاق نظر ها پیروی از تاریخ ثبت شده در تقویم کشور مقدسمان ایران اسلامی واجب هست .

  20. با تشکر از شما استاد بزرگوار جناب آقای بازودار بابت اطلاعات مفیدی که به اشتراک گذاشتید

  21. با تشکر از شما استاد بزرگوار جناب آقای بازودار بابت اطلاعات مفیدتون

  22. عکس برای فهم بیشتر مفید بود و بسیار کامل به جزئیات اشاره شده بود

  23. بسیار ارزشمند بود خیلی متشکرم

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *